خار پاشنه یا heel spur یک برجستگی از جنس استخوان است که در زیر پاشنه پا تشکیل می شود. عموما محل شکل گیری خار پاشنه در ناحیه ای موسوم به پلانتار فاشیا است که در این ناحیه تاندون آشیل به پاشنه پا متصل می شود. اگرچه این برجستگی با عکس اشعه ایکس به راحتی قابل تشخیص و مشاهده است، در بسیاری موارد بدون عکس برداری نیز قابل لمس و مشاهده می باشد. خار پاشنه را به نام سندرم خار پاشنه نیز می شناسند.
چه چیزی باعث ایجاد خار پاشنه می‌شود؟
خار پاشنه در اثر فشار مداوم بر فاسیای کف پا (بافتی بلند و ضخیم که درست زیر پوست کف پا قرار گرفته است) و عضله‌های اطراف پا ایجاد می‌شود. این فشاِر بیش‌ازحد پاشنه پا را ملتهب می‌کند. علل ایجاد خار پاشنه عبارتند از:
- چاقی
- حرکت بر روی سطوح سخت
- انجام فعالیت‌های بدنی سنگین و پیاده‌روی زیاد
- ضربه‌های مکرر به کف پا مانند ورزش‌هایی که خیلی به پرش نیاز دارند.
- افزایش سن و تغییر یافتن جنس بافت فاسیای پلانتار
- پوشیدن کفش‌های نامناسب و تنگ
- صافی کف پا یا قوس بیش از اندازه آن
- چرخش کف پا به سمت خارج
. پزشک متخصص با تشخیص بیماری و میزان درد و پیشرفت بیماری، درمان‌های متفاوتی را تجویز می‌کند. ولی از بین تمامی روش‌ها، یک روش درمانی جدید و پیشرفته نیز وجود دارد که امروزه شاهد استفاده از آن برای بهبود سریع این بیماری می‌باشیم. این روش، درمان خار پاشنه با شاک ویو است. در بخش‌های بعدی به طور کامل با این دستگاه و درمان آن آشنا خواهیم شد.
علائم خار پاشنه
بدون در نظر گرفتن علت زمینه ای، علائم رایج زیادی از خار پاشنه وجود دارند. بسیاری از افراد درد قابل توجه تری را هنگام صبح یا پس از استراحت کردن به مدت طولانی، تجربه می کنند. درد خار پاشنه، ممکن است در بعضی افراد بصورت یک درد تیز در کف پا نمایان شود. همچنین درد خار پاشنه، ممکن است خفیف باشد و بصورت یک درد مبهم طی روز وجود داشته باشد؛ بخصوص در حین و بعد از فعالیت های سخت و شدید. سایر علائم خار پاشنه پا شامل التهال و حساس شدن در کف پاست که تحت عنوان فاشئیت پلانتار شناخته می شود. در خار های بزرگ تر، حتی ممکن است یک برآمدگی واضح در محلی که خار شکل گرفته است، وجود داشته باشد. معاینه فیزیکی و سایر تصویربرداری های تشخیصیش نیز می توانند برای تشخیص مناسب علت زمینه ای درد پاشنه خفیف یا متوسط بیمار، مورد استفاده قرار گیرند. تذکر این نکته مهم است؛ که همه خارهای پاشنه باعث ایجاد درد یا ناراحتی نمی شوند. در حقیقت، تنها ۵ درصد از افرادی که خار پاشنه دارند، درد پا را تجربه می کنند.
مراحل و چگونگی فیزیوتراپی خارپاشنه
بیمار بعد از تشخیص متخصص ارتوپدی و عارضه خارپاشنه، برای فیزیوتراپی پاشنه پا نزد فیزیوتراپیست می رود. سپس فیزیوتراپیست در طی مراحلی اقدام به درمان می کند.
- ابتدا بیمار و فیزیوتراپیست با یکدیگر آشنا شده و در مورد درخواست ها، نحوه درمان صحبت کرده و سپس فیزیوتراپیست شروع به بررسی سوابق بیماری و سلامت فرد می کند. (همچنین در صورتی که فیزیوتراپی در جهت بهبود پای بیمار بعد از انجام جراحی خارپاشنه صورت بگیرد، آموزش های لازم بعد از جراحی را به بیمار می دهد.)
- بعد از بررسی، فیزیوتراپیست معاینات لازم را انجام می دهد و وضعیت پاشنه پای بیمار را با لمس و فشار در ناحیه کف پا و همچنین حرکت دادن پاشنه پا مورد بررسی قرار می دهد.
- با توجه به وضعیت و درجه آسیب و خارپاشنه بیمار، شروع به بررسی و تنظیم روش های تمرینی و درمانی فیزیوتراپی کرده و یک برنامه کامل تمرینی را به بیمار ارائه می دهد.
- سپس با توجه به میزان آسیب و شرایط جسمی بیمار اقدام به تنظیم یک برنامه درمانی با استفاده از تکنیک ها و روش های مختلف فیزیوتراپی می کند. این تکنیک ها شامل اولتراسوند تراپی، لیزر درمانی، استفاده از کمپرس های سرد و گرم یا همان سرما و گرما درمانی،شاک ویو، منوال تراپی و کاریروپراکتیک و....می شوند.
- بعد از تنظیم برنامه درمانی با استفاده از دستگاه ها و روش های نوین فیزیوتراپی، فیزیوتراپیست تعداد جلسات و روزهای آن را مشخص کرده و همچنین تعداد روش های درمانی را نیز معلوم می کند
روش های درمان خار پاشنه پا
هدف از برنامه‌ی درمانی، کاهش التهاب بافت نرمی است که به پاشنه پا متصل است، تا بتوان عملکرد پا را به وضعیت طبیعی بازگرداند.
استراحت
استراحت و کاهش سطح فعالیت بخصوص فعالیت هایی که نیازمند ایستادن و یا راه رفتن به مدت طولانی هستند در تخفیف درد و التهاب پاشنه پا موثرند.
دارودرمانی
برای تسکین درد و التهاب پاشنه پا می توان از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن استفاده کرد که علاوه بر تاثیرات ضددرد به کاهش التهاب پاشنه پا نیز کمک می کنند ، در موارد التهاب شدید پاشنه پا که داروهای مسکن رایج نتوانند شرایط بیمار را بهبود بخشند تزریق داروهای استروئیدی توصیه می شود.
کفی و کفش طبی
استفاده از کفش های تنگ و پاشنه بلند و بطور کلی کفش های غیراستاندارد یکی از مهم ترین عوامل خطر ایجاد خار پاشنه است و برای درمان خار پاشنه می توان از کفی و کفش طبی مخصوص خار پاشنه با نظر جراح ارتوپد یا فیزیوتراپیست استفاده کرد.
کفی و کفش طبی موجب قرار گرفتن کف پا در وضعیت بهتری شده و از فشار وارده به فاسیت‌پلانتار می‌کاهند و به همیت دلیل به درمان خار پاشنه پا کمک می کنند.
کاهش وزن
اضافه وزن نیز از عواملی است که در افزایش ریسک بروز این آسیب شایع نقش دارد ، چراکه سبب وارد شدن فشار بیشتری به کف پا شده و منجر به درد و التهاب کف پا می شود ، به همین دلیل مبتلایان به خار پاشنه که دچار اضافه وزن هستند باید اقدام به کاهش وزن خود کنند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از بهترین روش های درمان خار پاشنه است.
فیزیوتراپیست برای درمان این آسیب شایع از متدها و مدالیته های مختلفی همچون تکنیک های ماساژ و درمان دستی ، سرما و گرما درمانی ، تمرینات ورزشی ، لیزر پرتوان و شاک ویو تراپی استفاده می کند.
امواج شاک ویو که امواج صوتی با انرژی بسیار بالا هستند به بافت آسیب دیده در بدن وارد شده و به تسریع فرایند بهبودی کمک می کنند.
تمرینات ورزشی خار پاشنه نیز از راهکارهای موثر در درمان این آسیب هستند که پس از مشورت با فیزیوتراپیست خود می توانید انجام دهید.
فیزیوتراپی یکی دیگر از گزینه‌های درمانی مفید است. درمان معمولاً شامل کشش هر دو عضله‌ی پشت ساق پا و فاسیای پلانتار و همچنین تکنیک‌های درمان دستی است که توسط فیزیوتراپیست انجام می‌شود. فیزیوتراپیست شما آنالیزی را روی نحوه‌ی راه رفتن شما انجام می‌دهد و می‌تواند یک دوره تمرینات مناسب برای شما را تجویز کند که به شما کمک می‌کند تا هرگونه عدم تعادل را که باعث می‌شود خار پاشنه شما رشد کند اصلاح کند. این متخصصان همچنین ممکن است از ترکیبی از درمان دستی و اولتراسوند تراپی برای تجزیه کلسیفیکاسیون (توده‌ی کلسیمی انتهای پاشنه) استفاده کنند. طب سوزنی نیز ممکن است به کاهش درد کمک کند. برای کاهش استرس و فشار در عضلات و تاندون‌های پای شما، ممکن است فیزیوتراپیست شما از تکنیک‌های تیپینگ یا نوار چسب زنی در منطقه آسیب دیده استفاده کند.
بیشتر مبتلایان به خار پاشنه با استفاده از درمان‌های غیر جراحی می‌توانند از درد و ناراحتی ناشی از آن بهبود یابند. اما اگر درد و ناراحتی بعد از نه تا دوازده ماه ادامه یابد، ممکن است عمل جراحی لازم باشد.
نکته: خار پاشنه یک بیماری مزمن است، بنابراین مدیریت آن بر عهده شما خواهد بود. با پیروی از توصیه‌های پزشک خود و انجام تمریناتی که توسط فیزیوتراپیست شما تجویز شده است، در نهایت باید بتوانید وجود آنها را فراموش کنید و به راحتی به زندگی‌تان ادامه دهید
.
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی (ESWT) روشی است که در آن امواج شوک (شاک ویوها) از طریق پوست به قسمت آسیب دیده‌ی کف پا منتقل می شوند. موج‌های شوک، مکانیکی هستند و الکتریکی نیستند. آنها امواج صوتی کم توان و شنیدنی هستند و با افزایش جریان خون به منطقه آسیب دیده عمل می‌کنند. این امر، روند بهبودی بدن شما را تسریع می‌کند. شما معمولاً به یک دوره درمان سه جلسه‌ای، با فاصله‌ی 1 الی 2 هفته از هم نیاز دارید. شاک ویو تراپی به بیمارانی پیشنهاد می‌شود که به درمان‌های دیگر مانند فیزیوتراپی، ارتزها (کفی یا بریس‌های کف پا)، استراحت، یخ درمانی و داروی تسکین درد پاسخ کافی و خوبی نداده‌اند. این یک درمان با حداقل میزان تهاجمی است که به صورت سرپایی انجام می‌شود و این بدان معنی است که می‌توانید در همان روز به خانه بازگردید. شاک ویو تراپی می‌تواند شما را از درد و علائم دیگر رهایی دهد. این درمان در بخش سرپایی ارتوپدی انجام خواهد شد. از شما خواسته می‌شود که پاهای خود را که روی یک بالش قرار دارد، در جلوی بدن خود بکشید. پزشک معالج مقداری ژل سونوگرافی را روی ناحیه آسیب دیده قرار داده و سپس دسته‌ی دستگاه را روی ناحیه‌ی ژل زده قرار می‌دهد. امواج شاک ویو با استفاده از این قطعه دستی به بدن ارسال می‌شود این دستگاه، پالس‌های هوای فشرده شده را از طریق ژل سونوگرافی به بدن ارسال می‌کند. هر جلسه‌ی درمانی تقریباً پنج دقیقه طول خواهد کشید. بیشتر بیماران در طی این درمان، درد یا ناراحتی را تجربه می‌کنند. پزشک در طی این درمان از شما سؤال خواهد کرد كه چقدر درد دارید و سعي خواهد كرد تا درمان را به صورتی تنظيم کند تا به مديريت اين امر كمك كند
چه کسانی نباید از دستگاه شاک ویو استفاده کنند؟
متاسفانه درمان خارپاشنه با شاک‌ویو برای همه مناسب نیست. این درمان در موارد زیر توصیه نمی‌شود:
- درد پاشنه به دلیل تومور بدخیم (سرطانی)
- بیماران دارای اختلال گردش خون
- عفونت
- بیمارانی که ضربان ساز دارند.
- بیمارانی که از داروهای رقیق کننده‌خون استفاده می‌کنند که ممکن است باعث طولانی شدن یا ایجاد اختلال در انعقاد‌خون شود.
- بیماران مبتلا به تومور
- کودکان یا زنان باردار
.
اولتراسوند
در این روش درمانی که کاربردهای زیادی در فیزیوتراپی دارد امواج صوتی به ناحیه آسیب دیده و دردناک ارسال می شود.
این امواج تا عمق ۵ سانتیمتر بافت ها نفوذ کرده و سبب تسکین درد می شود.
امواج اولتراسوند تا جایی وارد بدن می شود که بر رباط پلانتار فاسیا که در اثر خار پاشنه دچار التهاب شده اند اثر بگذارند.
افزایش جریان خون، سبب می شود بافت ها اکسیژن و مواد مغذی بیشتری دریافت کرده و در نتیجه آن درد تسکین و انقباض عضلات و رباط های بافت آسیب دیده افزایش می یابد.
الکتروتراپی
امروزه یکی از روش های اصلی و مناسب برای درمان کردن خارپاشنه استفاده از الکتروتراپی است که به عنوان یک روش اولیه در درمان این بیماری به کار می رود و عوارضی به همراه ندارد به همین دلیل در خیلی موارد فیزیوتراپیست به بیمارانی که مبتلا به خارپاشنه هستند روش الکتروتراپی را پیشنهاد می کند تا از این طریق بدون استفاده از داروی خاصی و با چند جلسه درمان بتوان درمان را انجام داد. این جریان الکتریکی به مرور از تجمع شدید کلسیم در قسمت کف پا جلوگیری کرده و از این طریق درمان صورت می گیرد.
هدف های مهمی برای انجام دادن الکتروتراپی در زمینه بیماری خارپاشنه وجود دارد که به وسیله الکتروتراپی سعی می شود که التهاب مربوط به استخوان پاشنه پا کاهش یابد و این التهاب تحت کنترل قرار بگیرد.
هدف دیگر در درمان خارپاشنه مربوط به کاهش دادن درد و التهاب در ناحیه کف پا است.
تحریک بافت های ناحیه کف پا در این مورد افزایش می یابد
تمرین توصیه شده که می توان در خانه انجام داد:
. ماساژ التهاب رباط کف پا
نکته: نباید در طول انجام این تمرین درد بکشید. فشار کافی وارد کنید و کشش ملایم را احساس کنید اما درد نکشید.
- روی یک صندلی بنشینید یا در حالت ایستاده یک پا را روی توپ کوچک یا بطری یخ زده آب قرار دهید. بطری آب یخ زده مفید است، زیرا یخ به کاهش التهاب کمک می کند.
- به آرامی توپ یا بطری آب را زیر پای خود به عقب و جلو حرکت دهید. این حرکت را درست از گوی زیر انگشت شست پا شروع کنید و درست قبل از پاشنه به پایان برسانید.
- بطری را به مدت 10 دقیقه به جلو و عقب غلت دهید. برای هر پا دو سری آن را تکرار کنید.
- این تمرین را روزانه یک بار انجام دهید.
نرمش مناسب خار پاشنه
انجام حرکات خاص ورزشی ناحیه پاشنه پا نیز از دیگر درمان های است که برای بهبود خارپاشنه توصیه می‌گیرد که از آن میتوان به کشش ناحیه فاسیا کف پا اشاره داشت، بدین صورت که دو طرف کف پا را گرفته و آنها را به طوری که انگشتان پا به سمت بالا کشیده شوند فشار دارید و سی ثانیه نگه دارید .این کار را در طول روز هشت تا ده بار انجام دهید . از دیگر نرمش های ناحیه کف پا گرفتن خودکار و یا مداد با انگشتان پا است . بدین صورت که خودکار یا مداد را توسط انگشتان پا از روی زمین بلند کرده و به بالا و پایین حرکت دهید .
تمرینات کششی خار پاشنه
تاندون پلانتار زیر پا را میتوان از طریق تمرینات مختلف چرخاند. یک توپ تنیس را زیر کف پای خود قرار دهید و با فشار قوی به جلو و عقب ببرید. یکی دیگر از تمرینات خار پاشنه این است که با جلوی پای خود روی یک پله بایستید، سپس پاشنه پای خود را پایین بیاورید تا جایی که درد کششی جزئی را در کف پای خود احساس کنید. همچنین خار پاشنه می‌تواند به دلیل افزایش تنش در تاندون آشیل ایجاد شود. کشش منظم عضلات ساق پا این روند را معکوس می‌کند.
گرفتن و کشیدن حوله با انگشتان پا
روی یک صندلی بنشینید و یک حوله کوچک جلوی پای خود بر روی زمین پهن کنید. پاشنه پا را روی ابتدای حوله قرار دهید. حوله را با انگشتان پا بگیرید و آن را به سمت خود بکشید. 3 بار دیگر این کار را ادامه دهید.
همان گونه که در این مطلب مشاهده نمودید، روش‌های متعددی برای درمان خار پاشنه پا وجود دارند که تمامی آنها بسیار مفید و موثر هستند.
اما آن چه بیش از همه مواردی که نام برده شد اهمیت دارد این است که باید همواره مراقب سلامت پاهای خود باشیم و با ایجاد یک سبک زندگی سالم، استفاده از میوه‌ها و سبزیجات مفید، انجام تمرینات ورزشی سبک و مناسب و همچنین پوشیدن کفش‌های استاندارد، از بروز مشکلاتی مانند خار پاشنه برای پاهای خود جلوگیری کنیم