فیزیوتراپی مچ دست و انگشتان دست
فیزیوتراپی مچ دست و انگشتان ، دست یک عضو بسیار متحرک در بدن است که کارهای روزمره افراد مثل برداشتن اشیا، غذا خوردن، لباس پوشیدن و… را انجام میدهد. برگرداندن عضو به حالت اولیه بعد ازآسیب در کمترین زمان ممکن اهمیت زیادی دارد. در آسیب های دست مثل شکستگی ها یا آسیب های عضله، اگر این عضو تورم داشته باشد، اول با آموزش حرکات صحیح دست را بالاتر از سطح بدن قرار می دهند تا با دامنه حرکتی کوتاه تورم را تخلیه کرد. بعد از آن برای جلوگیری از کوتاهی تاندون های دست یا چسبندگی عضلات تمرینات کششی استفاده می شود. در مرحله آخر تمرینات تقویتی برای همه عضلات و کامل کردن دامنه حرکتی برای بازگشت بیمار به فعالیت های عادی به وی داده می شود.
اهمیت فیزیوتراپی دست
فیزیوتراپی به شما کمک می کند تا در صورت تجربه آسیب و درد در دست، توانایی و عملکرد دست خود را بازیابی کنید و درد را کاهش دهید. فیزیوتراپی دست از این جهت اهمیت دارد که در خیلی از موارد می تواند جایگزین جراحی شود. حتی در صورتی که پزشک متخصص تشخیص دهد که دست شما به جراحی احتیاج دارد، باز هم فیزیوتراپی دست پس از عمل می‌تواند سرعت گذر از دوره نقاهت را افزایش دهد تا دست شما عملکرد سابق خود را سریع‌تر بازیابی کند.
جای دیگری که شما می‌توانید اهمیت فیزیوتراپی برای دست را بهتر درک کنید، در درمان آسیب‌های عصبی موجود در دست می‌باشد. در واقع شما با انجام چندین جلسه فیزیوتراپی می‌توانید به اعصاب موجود در دست خود کمک کنید تا مجدد توانایی خود را بازیابی کنند و به این صورت احساس در دست مجدد بیدار سازی می‌شود.
این قضیه به صورت برعکس هم وجود دارد، در صورتی که دست شما دچار حساسیت عصبی باشد و یا مبتلا به تیک عصبی در این ناحیه بدن باشید، می‌توانید با کمک فیزیوتراپی دست به بهبود این حساسیت کمک کنید.
فارغ از موارد گفته شده در مورد اهمیت فیزیوتراپی برای دست، می‌توان به این موضوع هم اشاره کرد که فیزیوتراپی و تمرینات آن بیشتر متمرکز بر حرکات ورزشی است و به این صورت شما می‌توانید قدرت بخش‌هایی از دست مانند مچ را افزایش دهید.
به طور کلی فیزیوتراپی دست در خیلی از مواقع می‌توانید موثر بوده و اهمیت بالایی داشته باشد.
مشکلات بیماری دست
برخی از بیماری‌ها و عارضه‌های موجود در دست با فیزیوتراپی بهبود پیدا می‌کنند. یکی دیگر از اندام‌های مهم که درد آن بسیار طاقت فرسا می‌باشد، کمر و دیسک کمر است که این درد با فیزیوتراپی کمر تا حد زیادی بهبود پیدا می‌کند. به همین جهت نیز پزشکان توصیه می‌کنند در صورت بروز آسیب‌های زیر به عنوان درمان تمرینات فیزیوتراپی دست را انجام دهید. برخی از این آسیب‌ها و بیماری‌ها به شرح زیر هستند:
- شکستگی در بخش‌های مختلف دست (بازو، کف دست، انگشت‌ها، مچ دست، ساعد، آرنج، شانه)
- در رفتگی در اندام دست
- پارگی تاندون‌ها و رباط‌های دست یا آسیب دیدن آن‌ها
- کیست مچ دست
- سندروم تونل کارپال
- رگ به رگ شدن اندام مختلف دست
- سفتی یا اسپاسم‌های عضلانی اندام دست
- بی حسی و گزگز شدن دست
- تورم و التهاب در دست (خصوصا تاندون‌های دست)
- قفل شدن یا چنگ شدن انگشت‌های دست
- پیچ خوردن مچ دست
- نداشتن انعطاف دست
- بروز آسیب‌های ورزشی
- ضعف دست
- درد دست
- آرتروز دست
- اختلالات رینود
- انگشت ماشه‌ای
- انگشت چکشی
- آماس مچ دست
- پوکی استخوان
- فلج موقتی دست
- و غیره.
چه زمانی باید جهت درمان درد دست مراجعه کرد؟
در موارد زیر لازم تا جهت درمان درد دست یا مچ درد به فیزیوتراپی مراجعه نمایید:
- عدم توانایی در حمل اشیاء و یا استفاده کامل از اندام فوقانی
- تغییر شکل مفاصل
- درد مچ دست در شب هنگام و یا زمان استراحت
- دردی که برای چند روز ادامه دارد
- ناتوانی در خم کردن مفاصل
- تورم یا کبودی قابل توجه
- علائمی از عفونت از جمله تب، قرمزی یا گرمی
روش‌های فیزیوتراپی دست
روش‌های فیزیوتراپی متعددی برای توانبخشی مچ دست در کلینیک ارتوپدی پزشک اول ارائه می‌شود. برخی از روش‌های فیزیوتراپی دست شکسته یا دستی که دچار شرایط ذکرشده در بخش پیشین شده است، عبارت‌اند از:
لیزر درمانی (لیزر کم توان و لیزر پرتوان)
فیزیوتراپی دست با دستگاه لیزر به درمان درد دست و مچ دست، آرتروز، سندروم تونل کارپال، آرنج تنیس‌بازان انگشت ماشه‌ای، انواع آسیب‌های ورزشی و سایر آسیب‌های بافت نرم در شانه، آرنج، مچ و دست کمک می‌کند.
مگنت تراپی
از مگنت‌تراپی یا مغناطیس‌درمانی در فیزیوتراپی دست اغلب برای درمان درد آرتروز استفاده می‌شود؛
زیرا، می‌تواند به کاهش سریع درد و التهاب کمک کند. تحقیقات نشان میدهد که این روش شرایط داخل سلولی را اصلاح می‌کند
و دلیل بیماری یا درد را به جای علائم آن هدف قرار میدهد.
مگنت‌تراپی غیر تهاجمی، بدون درد، طبیعی و بدون عوارضی جانبی است.
تایروموشن
در تایروموشن از دستگاه‌های درمانی روباتیک و کامپیوتری برای درمان اندام‌های فوقانی استفاده می‌شود. این روش فیزیوتراپی دست برای بسیاری از بیماران در تمام بخش‌های توانبخشی مناسب است و می‌توان آن را براساس نیازهای هر یک از بیماران تنظیم کرد.
بیوفیدبک درمانی
با کمک تکنیک بیوفیدبک، بیماران می‌توانند نحوه کنترل برخی از عملکردهای بدن مانند ضربان قلب را یاد بگیرند. در این روش، حسگرهای الکتریکی به شما متصل می‌شوند و شما با کمک این حسگرها می‌توانید اطلاعاتی درباره بدن خود به دست آورید. به عبارت دیگر، بیوفیدبک به شما کمک می‌کند روش‌های جدیدی را برای کنترل بدن خود تمرین کنید و سلامتی و عملکرد فیزیکی خود را بهبود ببخشید.
دستگاه‌های الکتریکال استیمولیشن
زمانی که دچار درد شدید یا مزمن هستید، دستگاه‌های تحریک الکتریکی مانند TENS می‌توانند به شما کمک کنند. در فیزیوتراپی دست با برق، تکانه‌های الکتریکی از طریق پدهای چسبی به سیستم عصبی شما منتقل می‌شود. این امواج الکتریکی می‌توانند توانایی سیستم عصبی را در انتقال سیگنال‌های عصبی به مغز کاهش دهند؛ بنابراین، درد کاهش خواهد یافت.
شاک ویو
شاک ویو (shock wave) می‌تواند با ارسال امواج صوتی به درمان دوپویترنس، تنوسینویت دکورون و سندروم تونل کارپال کمک کند. شاک ویو یکی از مؤثرترین روش‌های فیزیوتراپی انگشتان دست در کاهش درد بیماران مبتلا به انگشت ماشه‌ای محسوب می‌شود.
دستگاه‌های مکانوتراپی
در این روش فیزیوتراپی دست، بخش‌های مختلف بدن با تجهیزات مکانیکی مانند دوچرخه ثابت، وزنه و سایر دستگاه‌های ورزشی حرکت داده می‌شود. جلوگیری از سفتی مفاصل و افزایش دامنه حرکتی از مهم‌ترین فواید این دستگاه‌ها به شمار می‌روند.
اولتراسوند
اولتراسوند یا سونوگرافی معمولا یکی از تکنیک‌های درمان با فیزیوتراپی دست نیست؛ ولی، در سال‌های اخیر پزشکان از امواج صوتی برای درمان آسیب‌ها استفاده کرده‌اند. امواج صوتی سونوگرافی می‌توانند رباط‌ها، تاندون‌ها را تحریک کنند و به بیماران مبتلا به آرتریت یا تاندونیت کمک کنند.
کامپرشن
در کامپرشن‌تراپی، از دستکش‌های خاصی برای بهبود جریان خون و مدیریت احساس سوزن سوزن شدن و درد در دست‌ها استفاده می‌شود. این دستکش‌ها با وارد کردن فشار به وریدهای دست می‌توانند از التهاب ایجادکننده درد مفصل در بیماری‌هایی مانند آرتروز جلوگیری کنند.
گرمادرمانی و سرمادرمانی
گرمادرمانی و سرمادرمانی می‌توانند به درمان درد و سفتی عضلات دست کمک کنند. از بسته‌های گرم‌شده یا حتی موم پارافین در گرمادرمانی و از بسته‌های یخ یا ماساژ یخ در سرمادرمانی استفاده می‌شود.
سوزن خشک
در سوزن خشک، سوزن‌هایی بسیار نازک به مکان‌های خاصی از بدن بدون تزریق هیچ‌گونه مایعی وارد می‌شوند. هدف این روش فیزیوتراپی دست این است که با وارد کردن سوزن‌ها به نقاط ماشه‌ای به تسکین درد دست‌ها کمک کند.
تیپینگ
در یکی دیگر از روش‌های فیزیوتراپی دست که با نام تیپینگ یا نواردرمانی شناخته می‌شود، متخصص فیزیوتراپی از نوار چسب برای پیشگیری و کمک به آسیب‌ها و بهبود درد و عملکرد دست استفاده می‌کند.
موبیلیزیشن
در فیزیوتراپی دست با موبیلیزیشن که یک درمان دستی محسوب می‌شود، متخصص فیزیوتراپی با تقلید از لغزش بین استخوان‌ها، نیرویی به بخش خاصی از دست‌ها وارد می‌کند.
ماساژ درمانی
یکی از روش‌های فیزیوتراپی پس از شکستگی مچ دست، ماساژدرمانی محسوب می‌شود که می‌تواند به کاهش تنش عضلانی، افزایش حرکت و کاهش درد دست کمک کند. ماساژدرمانی با بازگرداندن یکپارچگی بافت‌ها، نقش قابل توجهی را در روند بهبودی ایفا می‌کند. کاهش اضطراب، بهبود خلق‌وخوی، بهبود خواب و افزایش قدرت گرفتن اشیاء از فواید این روش فیزیوتراپی دست محسوب می‌شود.
منوال تراپی
در این روش که با نام درمان دستی نیز شناخته می‌شود، متخصص فیزیوتراپی با تکیه بر دانش خود درباره آناتومی دست و آسیب‌شناسی می‌تواند بیماری‌های خاصی را با دستان خود درمان کند.
منوال‌تراپی برای اهداف مختلفی مانند افزایش انعطاف‌پذیری عضله، شل کردن گروهی از عضلات، بهبود دامنه حرکتی در مفصل و کاهش درد دست استفاده می‌شود.
عوارض فیزیوتراپی دست
در کنار تمام مزایایی که فیزیوتراپی دست به همراه دارد، عدم تشخیص صحیح میزان آسیب، عدم مهارت فیزیوتراپیست در چگونگی استفاده از دستگاه، انجام غیر اصولی تمرینات ورزشی می توانند منجر به عوارضی همچون درد، تورم، آسیب بیشتر، کبودی و… شوند. این در نهایت می تواند علاوه بر مشکلات پزشکی مشکلات روانی و عاطفی نیز برای بیمار به همراه داشته باشد. کلینیک لیما راهی برای کاهش این دغدغه ها و نگرانی هاست. این مرکز با در اختیار داشتن کادری آموزش دیده و مجرب از بهترین پزشکان و پرستاران خود را متعهد می داند تا نیاز بیماران را در این بخش به خوبی پاسخگو باشد. اگر می خواهید با اطمینان اقدام به انتخاب نمایید
تعداد جلسات فیزیوتراپی
با توجه به میزان و نوع عارضه و آسیب دست و ناحیه آسیب ( ساعد، بازو، شانه، آرنج، کف، مچ، انگشتان ) ، مدت زمان و دوره درمانی فیزیوتراپی مشخص می شود و این دوره قابل تغییر می باشد. به طور کلی نمی توان تعداد جلسات فیزیوتراپی را به طور دقیق مشخص نمود. اما به طور معمول جلسات فیزیوتراپی دست بین 5 تا 15 جلسه برای درمان آسیب های دست با روش های مختلف مورد نیاز می باشد.
فیزیوتراپی در منزل
لازم بذکر است که کلیه ورزش ها و درمان هایی که ذکر نمودیم را می توانید با یک برنامه منظم و دقیق در منزل خود به راحتی انجام دهید اما بهتر است این تمرینات را زیر نظر یک فیزیوتراپیست باتجربه انجام دهید تا ضمن آموزش دقیق این ورزش ها، نظارت کافی بر روی تمرین های شما داشته باشد. انجام ورزش و تمرین های دست اگر به درستی انجام نشود نه تنها به بهبودی شما کمکی نخواهد کرد بلکه منجر به آسیب نیز می شود.
چند ورزش فیزیوتراپی دست و انگشت در منزل
همانطور که گفته شد، یکی از تکنیک‌هایی که برای کاهش ضعف عضلات و افزایش دامنه عملکرد در فیزیوتراپی برای دست به‌کار میرود، ورزش است. شاید پس از مطالعه فکر کنید که به تنهایی از پس انجام آن برمی‌آیید اما تشخیص مشکل اصلی و آموزش فیزیوتراپی دست در منزل به شیوه صحیح، توسط متخصص فیزیوتراپی، از انجام نادرست تمرینات و عوارض آن جلوگیری می‌کند. متخصصان ما در آسانیسم با شناسایی علل درد و بیماری، تکنیک‌های مناسب و در نهایت در صورت نیاز ورزش‌های مربوط به فیزیوتراپی در منزل را به شما آموزش می‌دهند. در ادامه به بررسی چند ورزش فیزیوتراپی در منزل می‌پردازیم.
- مشت و باز کردن دست
اولین حرکت پیشنهادی که با تقویت عضلات دست، دامنه حرکتی را افزایش و درد را کاهش میدهد، مشت و باز کردن دست است. این فعالیت باید حداقل 4 بار تکرار شود.
- انگشتان دست را کاملا باز و صاف نگه دارید. به دلیل آسیب ممکن است با درد همراه باشد، پس به آرامی این کار را انجام دهید.
- انگشتان دست را به آرامی جمع کرده و به حالت مشت در آورید. انگشت شست باید روی سایر انگشت‌ها قرار گیرد.
- به مدت 30 تا 60 ثانیه انگشتان را به حالت بسته نگه‌دارید و سپس مرحله 1 را دوباره انجام دهید.
- حرکات کششی انگشت شست
انگشت شست به شما در برداشتن اجسام مختلف به خصوص بطری‌ها و وسایل سنگین کمک می‌کند. برای تقویت آن از حرکات کششی انگشت شست بهره می‌گیریم. این تمرین را می‌توانید 2 تا 3 بار در هفته و با فاصله حداقل 48 ساعت بین هر تمرین انجام دهید.
- یک کش را دور دست و انگشت شست بیندازید.
- چهار انگشت خود را ثابت و در کنار هم نگه داشته و به آرامی، سعی کنید شستتان را تا جایی که امکان دارد از چهار انگشت دیگر دور کنید.
- حرکت را بین 10 تا 15 بار تکرار کنید.
- لمس انگشت شست یا سایر انگشتان
این فعالیت، قدرت انگشتان شما را برای برداشتن چاقو، مداد، خودکار، مسواک و وسایل این چنینی افزایش میدهد.
- مچ و کف دست را صاف و عمود نگه دارید.
- نوک انگشت شست و سایر انگشتان را یکی یکی به هم بچسبانید، به صورتی که حرف (o) ایجاد شود.
- در هر مرحله که نوک انگشت شست را به نوک هر یک از انگشتان می‌چسبانید، 30 تا 60 ثانیه نگه دارید.
- فلکس انگشت شست
اگر بخواهید عضلات انگشت شستتان را برای انجام کارهای روزانه تقویت کرده و دامنه حرکنی شستتان را افزایش دهید فلکس انگشت شست برای شما مناسب است و باید حد اقل 4 بار برای هر دست تکرار شود.
- دستتان را در راستای عمود به صورت صاف نگه‌دارید.
- انگشت شستتان را از بقیه انگشت‌ها فاصله دهید.
- سپس آن را به آرامی خم کرده و سر آن را به انتهای انگشت کوچک بزنید.
- به مدت 30 تا 60 ثانیه در همین حالت نگه دارید و سپس رها کنید.
- قوی کننده پنجه
قوی کننده پنجه و نیشگون هر دو تمریناتی هستند که با استفاده از یک توپ در نگه داشتن وسایل و باز کردن درب کنسرو‌ها یا چرخاندن کلید در قوی‌تر می‌کند.
- ابتدا یک توپ اسفنجی و نرم تهیه کنید که در دستتان جا بگیرد.
- برای قوی کردن پنجه آن را کف دست نگه داشته و به سختی فشار دهید.
- برای قوی کردن انگشتان با سر انگشت فشار دهید.
- 30 تا 60 ثانیه توپ را نگه داشته و سپس رها کنید.
- این حرکات 10 تا 15 بار برای هر دست باید انجام شود.
- کشش انگشت
این حرکت به شما برای بازیابی عملکرد دست که محدود شده است کمک می‌کند. همچنین در مواردی با استفاده از این روش باعث کاهش درد دستان شما می‌شود.
- دست و انگشتان دست را به آرامی باز کرده و روی یک سطح افقی قرار دهید. دست باید صاف و بدون مواجه شدن با مفاصل باز شده باشد.
- دست خود را به مدت 30 تا 60 ثانیه در این حالت نگه داشته و سپس رها کنید.
- حداقل 4 بار با هر دست تکرار شود
بلند کردن انگشت
از این ورزش برای افزایش دامنه حرکتی و انعطاف انگشتان استفاده کنید.
- دست خود را باز کرده کف دست را روی میز یا سطح صاف دیگری بگذارید.
- به آرامی یک انگشت را بلند کرده و بعد دوباره پایین بگذارید.
- همچنین می توانید تمام انگشت ها را به یک باره بلند کرده سپس پایین بیاورید.
- ۸ تا ۱۲ بار برای هر دست تکرار کنید.
نتیجه گیری
فیزیوتراپی دست در بازیابی عملکرد نرمال دست و سایر بخش های مرتبط، حیاتی است. اخیراً فیزیوتراپی دست بعد از جراحی انجام شده و ثابت کرده که در بهبودی حاصل از آسیب موثر است.
با تمامی تکنیک های مطرح شده فیزیوتراپی دست، بیماران می توانند روی این پروسه توانبخشی برای بهبود آسیب ها تکیه کنند.