برخی از جراحی های مهم زانو شامل موارد زیر می باشند:
- جراحی تعویض مفصل زانو (total knee arthroplasty)
- جراحی زانوی پرانتزی (High tibial osteotomy)
- جراحی رباط صلیبی زانو (ACL)
تعویض مفصل زانو یکی از سخت‌ترین و پیچیده‌ترین عمل‌های ارتوپدی است. درصورتی‌که فرد دچار ساییدگی زانوی شدید باشد؛ این عمل انجام می‌شود. در این عمل مفصل زانو، انتهای استخوان درشت نی و ران برداشته می‌شود و پروتزهای مصنوعی جای آنها قرار می‌گیرد. فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل زانو و قبل از این جراحی می‌تواند تأثیر زیادی در موفقیت‌آمیز بودن عمل داشته باشد به همین سبب به صورت مختصر در خصوص فواید فیزیوتراپی قبل و بعد از این جراحی و روش‌های آن توضیحاتی ارائه می‌شود
چه زمانی می‌توان فیزیوتراپی بعد تعویض مفصل زانو را شروع کرد؟
پس از انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو، شروع فیزیوتراپی در اسرع وقت برای کمک به روند بهبودی بسیار مهم است. زمان شروع فیزیوتراپی پس از تعویض مفصل زانو می‌تواند بسته به شرایط فردی متفاوت باشد، اما دستورالعمل های کلی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود. با پیشرفت مرحله اولیه پس از عمل، معمولاً در چند روز اول، بیماران برای ایجاد یک برنامه توانبخشی جامع با یک فیزیوتراپ شروع به کار خواهند کرد. فیزیوتراپیست دامنه حرکتی، قدرت و عملکرد کلی بیمار را ارزیابی می‌کند تا زمان مناسب برای جلسات فیزیوتراپی فشرده تر را تعیین کند. به طور معمول، جلسات رسمی فیزیوتراپی در هفته اول پس از جراحی شروع می‌شود. این جلسات بر روی ترکیبی از تمرینات برای بهبود دامنه حرکتی، قدرت و تعادل تمرکز خواهند کرد. تمرینات و تکنیک های خاص مورد استفاده به نیازهای فردی بیمار و اهداف بهبودی بستگی دارد. توجه به این نکته ضروری است که زمان شروع فیزیوتراپی پس از تعویض مفصل زانو باید توسط جراح و فیزیوتراپ بیمار هدایت شود. آنها عواملی مانند سلامت کلی بیمار، نوع جراحی تعویض زانو انجام شده و هر گونه عوارض احتمالی که ممکن است بر روند توانبخشی تأثیر بگذارد را در نظر خواهند گرفت.
خدمات کلینیک فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل زانو
بیشتر افراد بعد از عمل تعویض مفصل زانو, معمولا تا 3 شب را در بیمارستان تحت نظر پزشک هستند. پس از مرخص شدن، فرد می تواند برای بهبود عملکرد بدن خود به یک کلینیک فیزیوتراپی مراجعه کند. برنامه مراجعه به مراکز فیزیوتراپی برای انجام فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل زانو، معمولاً 6 روز در هفته بوده و تا چند هفته ادامه پیدا می کند. یکی از مزایای کلینیک فیزیوتراپی، این است که فرد به روند بهبود خود، کمک می کند و موظف می شود هر روز تمرینات خود را انجام دهد.
فیزیوتراپی بعد از جراحی زانو فرد را قوی تر می کند. تمرین های ارائه شده توسط فیزیوتراپیست به افزایش گردش خون در پا کمک می کند و از لخته شدن خون در پا جلوگیری می کند. این تمرینات همچنین به تقویت عضلات پا و بهبود حرکت زانو کمک خواهد کرد. انتظار می رود، فرد دو یا سه بار در روز و هر بار 20 یا 30 دقیقه، تمرینات اولیه فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل زانو را انجام دهد. همچنین لازم است بعد از تمرینات اولیه روزانه حداقل نیم ساعت با تجهیزات، پیاده روی کند.
- روز اول: در بیمارستان، یک فیزیوتراپیست هنگام پایین آمدن از تخت بیمارستان فرد را راهنمایی می کند. فرد برای اولین بار وزن خود را روی زانوی جدید می گذارد و حتی ممکن است با واکر چند قدم بردارد. ممکن است فرد در ابتدا احساس ناراحتی کند، اما این تمرینات برای تسریع روند بهبودی کمک کننده خواهد بود و همچنین درد بعد از عمل را کاهش می دهد.
همچنین فیزیوتراپیست در انجام تمرینات تختخواب به شما کمک می کند. یکی از تمرینات به این صورت است که فرد عضلات ران را سفت کرده و زانو را 5 تا 10 ثانیه به صورت صاف و سفت نگه می دارد و رها می کند. این تمرین طی مدت زمان دو دقیقه 10 بار تکرار می شود. فرد بعد از دو دقیقه و 10 بار تکرار این تمرین، به عضلات ران و زانو یک دقیقه استراحت داده و دوباره تمرین را انجام می دهد. تمرین بعدی این است که فرد به آرامی پای خود به بالا و پایین حرکت داده و بتواند مچ پای خود را تحت فشار خفیفی قرار دهد تا ماهیچه های ساق پا محکم شود. فرد باید تا دو دقیقه و هر بار 5 تا 10 ثانیه به این تمرین ادامه دهد. بعد از دو دقیقه، استراحت یک دقیقه ای به ران و زانو داده و دوباره همین روند را تکرار می کند. تمرینات مربوط به فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل زانو تا جایی ادامه پیدا می کند که ران احساس خستگی کند.
- روز دوم: فرد برای تقویت ماهیچه هایی که از زانو حمایت می کنند، تمریناتی را انجام می دهد. این تمرینات به این صورت است که زانو را خم و صاف کرده و طی دو دقیقه 10 بار این حرکت انجام شود. تمرینات طبق الگوی قبل بعد از یک دقیقه استراحت از سر گرفته می شود و تا خستگی عضلات ران ادامه پیدا می کند. این تمرینات برای تقویت هر چه بیشتر زانو، حین قدم زدن با عصا یا واکر انجام می شود.
- روزهای سوم تا پنجم: فرد ممکن است هنوز در بیمارستان باشد یا در یک کلینیک فیزیوتراپی به بهبود عملکرد زانوی خود بپردازد. فیزیوتراپیست تا حدی فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل زانو را ادامه می دهد که فرد بتواند از عهده آن بر آید. در این روزها فرد ممکن است با کمک از پله ها بالا برود. پس تمرینات صعود از پله ها انجام می شود.
- روز پنجم تا هفته چهارم: فیزیوتراپیست به آرامی سطح تمرینات فرد را بالا می برد. چون زانو بعد از این مدت زمان و تمرینات مکرر، قوی تر شده است. پیشرفت فرد در روزهای انتهایی هفته چهارم، ممکن است به حدی باشد که از تکیه به واکر یا عصا فراتر برود.
فرد در این روزهای انتهایی هفته چهارم برای پیاده روی فقط به یک عصای تک نیاز دارد و می تواند با این روش بیش از 10 دقیقه بایستد. فرد همچنین می تواند از تردمیل و دوچرخه ثابت استفاده کند. در ابتدای تمرین با تردمیل، فرد با سرعت بسیار کم قادر به انجام تمرینات است. همچنین برای استفاده از دوچرخه ثابت در ابتدا فقط به عقب پدال می زند. وقتی زانوی فرد به اندازه کافی قوی شد، او می تواند پدال را به سمت جلو فشار دهد.
- بعد از چهار هفته: فیزیوتراپیست ممکن است با اضافه کردن وزنه به فرد سعی کند تا مقاومت او را افزایش دهد. حداقل تا 2 ماه بعد از تعویض کامل مفصل زانو فرد باید به تمام تمرینات توصیه شده ادامه دهد.
فرد ممکن است چهار هفته بعد از انجام فیزیوتراپی بتواند دوباره رانندگی کند. اما بیشتر افراد به شش هفته زمان نیاز دارند تا بتوانند زانوی خود را خم کرده و همچنین ورود و خروج از خودرو را بدون کمک انجام دهند. بعد از چهار هفته، فرد می تواند به فعالیت های عادی خود ادامه دهد. می تواند از فروشگاه های مواد غذایی خرید کند، از روی صندلی بلند شود و کارهای دیگری را انجام دهد که قبل از تعویض کامل مفصل زانو برایش مشکل بود.
نکته مهم در فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل زانو این است که فرد در هر مرحله از روند درمان، وقتی احساس درد داشت، سریعا به فیزیوتراپیست اطلاع دهد تا بهبودی با کمترین میزان درد انجام شود. زانوی جدید می تواند بیش از 15 سال دوام داشته باشد، اما انجام فعالیت های زیادی ممکن است منجر به فرسودگی زانو شود. از این فعالیت ها که به این شرح زیر است باید بسیار اجتناب کرد:
- دویدن
- اسکی
- تنیس
- و تمامی ورزش هایی که پرش جزئی از آن است.
- ورزش‌ها
- صاف بلند کردن پا با بریس
- قبل از شروع تمرین در بالا بردن پاهای خود، باید بتوانید در حالی که یک بریس روی پای خود دارید تمرین را انجام دهید. بعد از عمل هم پزشک ممکن است به منظور محافظت از زانو پیشنهاد استفاده از بریس را بدهد. صاف بالا بردن پا بلافاصله بعد از عمل با استفاده از بریس زانو می‌تواند ایمن‌تر شود. همچنین ممکن است بعد از جراحی، تراپیست از شما بخواهد كه روی زانوی خود بریس ببندید تا از آن در برابر خم شدن بیش از حد یا صاف كردن محافظت كند. بریس به شما در محافظت از زانو در مقابل نیروهای خارجی کمک کند.
- برای انجام بالا بردن مستقیم پا بریس خود را بالا نگه دارید. روی زمین دراز بکشید. زانوی سالم خود را خم کنید و زانوی جراحی شده را مستقیم نگه دارید. سعی کنید زانوی خود در تمام مدت منقبض کنید و به آرامی پای خود را از کف زمین بلند کنید.
- باید پای خود را حدود 12 اینچ (حدود 30 سانتی متر) بلند کنید. یک یا دو ثانیه آن را در این حالت نگه دارید و سپس به آرامی پای خود را به پایین بیندازید. این تمرین را 10 تا 15 بار تکرار کنید.
- برای تقویت ماهیچه های لگن، می‌توانید این حرکت را روی پهلوها یا شکم خود انجام دهید. فقط حتماً از بالا بودن بریس خود مطمئن شوید تا از زانو محافظت کنید. عضلات چهار سر ران خود را منقبض کنید و به آرامی پای خود را 10 تا 15 بار بلند کنید و پایین بیاورید.
- صاف بلند کردن پا بدون بریس
- وقتی توانستید 10 تا 15 بار پای خود را با استفاده از بریس بالا ببرید، می‌توانید بدون استفاده از بریس عضلات زانو را بیشتر به چالش بکشید. قبل از انجام این تمرین بدون بریس باید توسط پزشک یا فیزیوتراپییست خود معاینه شوید، زیرا وارد شدن یک نیروی قابل توجه از طرف مفصل زانو ممکن است باعث وخیم شدن وضعیت رباط صلیبی شود.
- بالا بردن مستقیم پا بدون استفاده از بریس، درست مانند مواردی است که دارای بریس بودید. روی پشت خود دراز بکشید. یک زانو را خم کنید. ماهیچه چهار سر ران خود را محکم بگیرید و پا را 12 اینچ(حدود 30 سانتی متر) بلند کنید. این حرکت را 10 تا 15 بار تکرار کنید.
- برای انجام بالا بردن مستقیم پا به سمت طرفین، باید عضلات سرینی را تقویت کنید. در حالی که پای جراحی شده خود را در بالا قرار دادید ، روی یک سمت خود دراز بکشید. برای حفظ تعادل زانوی پایینی خود را خم کنید. ماهیچه های چهارسر ران را محکم کنید و پاهای خود را حدود 12 اینچ(حدود 30 سانتی متر) بلند کنید. حتما زانوی خود را مستقیم و در راستای بدن نگه دارید. 10 تا 15 بار این حرکت را تکرار کنید.
- یک اشتباه رایج در هنگام بالا بردن مستقیم پا این است که اجازه دهید پای شما در هنگام بلند کردن به اطراف سر بخورد. حتماً هنگام بلند کردن و پایین آوردن پا، آن را مستقیم نگه دارید.
- یک راه دیگر برای انجام بالا بردن مستقیم پا، این است کهه روی شکم خود دراز بکشید. عضله چهار سر ران خود را منقبض کنید و پا را حدود 10 اینچ(حدود 25 سانتی متر) بلند کنید. مطمئن شوید به یک طرف خم نمی‌شوید. برای 10 تا 15 بار، پای خود را به آرامی بلند کرده و پایین آورید. هنگامی که شما قادر به انجام مجموعه تمرینات بالا بدون وزنه و زانوبند شدید، وقت آن است که با اضافه کردن وزنه، ماهیچه های پا را بیشتر به چالش بکشید.
تمرین تقویت زانو
یک حوله کوچک را زیر پاشنه قرار دهید. به طوری که پاشنه به تخت تماس نداشته باشد. عضله ران را تقویت کنید. سعی کنید زانو را به طور کامل تقویت کنید. وسعی کنید پشت زانو را به تخت برسانید. برای تقویت کامل، به مدت 5 تا 10 ثانیه، این حالت را حفظ کنید. این تمرین تا زمان حالت خستگی پا‌ها ادامه دهید.
زانو خم با (تکیه‌گاه تخت)
درحالی‌که زانو خم و پاشنه بر روی تخت است، پا را به طرف باسن بلغزانید. زانو را در حداکثر میزان خمیدگی قرار دهید و 5 تا 10 ثانیه تقویت کنید. این حرکت را چندین بار تا زمانی که پا کاملاً خسته شود و یا تا زمانی که بتوانید زانو را کاملاً خم نگه دارید، ادامه دهید.
خم کردن زانو به حالت نشسته (با تکیه‌گاه)
درحالی‌که بر لبه تخت یا صندلی نشسته‌اید و عضله ران محکم، کف پا را به‌منظور حمایت، پشت پاشنه پای عمل شده قرار دهید. زانو را به‌آرامی و تا جای ممکن خم کنید. زانو را در این وضعیت به مدت 5 تا 10 ثانیه حفظ کنید. این حرکت را چندین بار تا زمانی که پا کاملاً خسته شود و یا تا زمانی که بتوانید زانو را کاملاً خم نگه دارید، ادامه دهید.
خم کردن زانو به حالت نشسته (بدون تکیه‌گاه)
درحالی‌که بر لبه تخت یا صندلی نشسته‌اید و عضله ران محکم، زانو را تا جای ممکن خم کنید. تا جایی که پا، به راحتی بر زمین قرار بگیرد. درحالی‌که یک پا بر سطح زمین قرار گرفته، بالاتنه را به جهت صندلی متمایل کنید تا میزان خمیدگی زانو را افزایش دهید. برای تقویت کامل زانو، این حالت را 5 تا 10 ثانیه حفظ کنید. این حرکت را چندین بار تا زمانی که پا کاملاً خسته شود و یا تا زمانی که بتوانید زانو را کاملاً خم نگه دارید، ادامه دهید.
بالا آوردن مستقیم پا حالت خوابیده
برای انجام این تمرین:
- با دراز کشیدن مستقیم به پشت شروع کنید.
- اکنون، پای خود را به آرامی بلند کنید و زانو را صاف نگه دارید.
- برای حداکثر مزیت، آن را به بیش از ۳۰ درجه بلند نکنید.
- آن را به مدت ۵ ثانیه نگه دارید و سپس آن را به آرامی پایین بیاورید.
- آن را حداقل ۱۰ بار در یک جلسه تکرار کنید.
بالا آوردن مستقیم پا در حالت خوابیده به پهلو
برای انجام این تمرین:
- به پهلو دراز بکشید (چپ یا راست).
- به عنوان یک قاعده، زانوی تمرینی را از بالا نگه دارید.
- زانویی که در زیر قرار دارد تا ۹۰ درجه خم می‌شود.
- به عنوان مثال، اگر مجبورید روی زانوی راست ورزش کنید، به پهلوی چپ دراز بکشید. زانوی چپ را کمی خم نگه دارید.
- اکنون پای راست را به آرامی بالا ببرید تا بیش از ۳۰ درجه زاویه نداشته باشد. آن را به مدت ۵ ثانیه نگه دارید و به آرامی پایین بیاورید.
- حداقل ۱۰ بار آن را تکرار کنید.
فشار بالش بین ران
برای انجام این تمرین:
- صاف دراز بکشید و زانو را در حالت خم نگه دارید.
- یک بالش محکم بین ران‌ها داشته باشید. بالش باید آنقدر ضخیم باشد که بتوانید فشار دهید.
- بالش را بین ران‌ها فشار دهید و آن را به مدت ۵ ثانیه نگه دارید و سپس آن را به آرامی آزاد کنید.
- این کار را حداقل ۳۰ تا ۴۰ بار در یک جلسه تکرار کنید.
نتایج استفاده نکردن از فیزیوتراپی بعد تعویض مفصل زانو
فیزیوتراپی نقش کلیدی در فرایند توانبخشی افراد پس از جراحی دارد و به بیماران کمک می‌کند تا قدرت، انعطاف پذیری و تحرک را در زانوی آسیب دیده بازیابی کنند. متاسفانه، برخی از افراد ممکن است به دلایل شخصی یا عدم آگاهی از اهمیت آن، پس از تعویض مفصل زانو، تصمیم بگیرند که در فیزیوتراپی شرکت نکنند. در ادامه، عواقب بالقوه عدم استفاده از فیزیوتراپی پس از تعویض مفصل زانو را بررسی خواهیم کرد.
کاهش دامنه حرکتی
بدون انجام تمرینات فیزیوتراپی منظم، مفصل زانو ممکن است سفت شده و دامنه حرکتی طبیعی خود را از دست بدهد. این کار می‌تواند به طور قابل توجهی بر توانایی فرد برای انجام فعالیت های روزانه مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله ها و خم کردن زانو تاثیر بگذارد.
ضعف عضلانی
عضلات اطراف مفصل زانو بدون انجام تمرینات توانبخشی مناسب می‌توانند ضعیف شوند. این ضعف می‌تواند منجر به بی ثباتی در زانو و افزایش خطر سقوط و آسیب های دیگر شود.
تاخیر در بهبودی
فیزیوتراپی به تسریع روند بهبودی پس از جراحی تعویض زانو کمک می‌کند. بدون آن، افراد ممکن است بهبودی کندتر و چالش برانگیزتری را تجربه کنند و ناراحتی و محدودیت های حرکتی آنها را طولانی تر کند.
درد مداوم
توانبخشی ناکافی می‌تواند منجر به درد و ناراحتی مداوم در زانوی تعویض شده شود. این می‌تواند به طور قابل توجهی موفقیت کلی جراحی را کاهش دهد و بر کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارد.
افزایش خطر عوارض
عدم فیزیوتراپی می‌تواند خطر عوارضی مانند لخته شدن خون، سفتی و عفونت در مفصل زانو را افزایش دهد. این عوارض می‌تواند هم از نظر جسمی و هم از نظر عاطفی برای فرد آزاردهنده باشد.
پیامدهای عملکردی ضعیف
در نهایت، فقدان فیزیوتراپی می‌تواند منجر به نتایج عملکردی ضعیف شود، توانایی فرد را برای شرکت در فعالیت‌هایی که از آن لذت می‌برند محدود می‌کند و بر استقلال کلی و کیفیت زندگی او تاثیر می‌گذارد.
نتیجه گیری
عمل تعویض مفصل زانو یکی از پیچیده‌ترین عمل‌های ارتوپدی است که علاوه بر فوق تخصص ارتوپد، یک فیزیوتراپیست نیز باید در کنار بیمار برای توانبخشی حضور داشته باشد. متخصص فیزیوتراپی از طریق روش‌های مختلف چون تحریک الکتریکی، درمان دستی، نرمش دادن و ارائه برنامه‌های ورزشی متناسب با وضعیت بیمار، استفاده از امواج اولتراسوند، استفاده از ماساژ و ریلکسیشن، لیزر تراپی و شورت ویو دیاترمی عملکرد بیمار را به او باز می‌گرداند.